Wat ik doe heeft effect!

De Amerikaanse psycholoog B. F. Skinner ontdekte dat een dier kon begrijpen dat een bepaalde handeling van hemzelf een bepaald, niet direct verwacht, resultaat kon geven.

Achtergrond

In een van zijn experimenten zette Skinner een rat in een kooitje met daarin een hendeltje. De rat zou natuurlijk eerst eens even zijn kooi gaan verkennen en daarbij zou hij vast wel een keer tegen het hendeltje aanstoten. Als dat gebeurde kwamen er korreltjes voer uit een luikje. Dit gebeurde inderdaad en de rat had per toeval ontdekt dat als hij het hendeltje omlaag drukte er voer kwam. De rat legde dus de link tussen een bepaalde handeling en een daarop volgend resultaat. Een link die de rat zelf, per toeval, had ontdekt.

Deze vorm van leren wordt proefondervindelijk leren of trial-and-error leren genoemd. Het dier moet nu immers op goed geluk zélf uitvinden welke actie wat veroorzaakt.

Operante conditionering is dus ‘vrijwillig leren’ Een dier (en een mens) leert door het effect wat het gedrag heeft.

Gevolg

Er twee mogelijkheden.

  1. Het gedrag zal in de toekomst toenemen.
    Dit gebeurt als je hond het effect van zijn gedrag als beloning ervaart.
  2. Het gedrag zal in de toekomst afnemen.
    Dit gebeurt als je hond het effect van zijn gedrag als correctie ervaart.

Een voorbeeld: In de afvalbak liggen de restjes eten. De hond ruikt dat en snuffelt aan de bak.
Per ongeluk tilt hij met de neus het deksel op en eet smakelijk de restjes eten op. Deze hond zal opnieuw proberen de afvalbak open te maken. Lukt dat per ongeluk vaker dan zal de hond leren hoe de afvalbak in één keer open te maken. Als dezelfde hond bij de eerste keer dat hij aan de afvalbak snuffelde het deksel hard op zijn neus had gekregen dan gaat de hond het gedrag juist niet herhalen.

Als je een hond exact op tijd een beloning geeft voor het gewenste gedrag dan zal je hond het gedrag dus gaan herhalen. Voorwaarde is wel dat de beloning die je geeft, op dat moment, ook als beloning wordt ervaren. Je kunt dus het gedrag van een dier beïnvloeden door correctie en beloning ook wel bekrachtiging (reinforcement) genoemd.

Definitie bekrachtiging

“Het leerproces waarbij als gevolg van het toedienen of wegnemen/verminderen van een prikkel het gedrag in frequentie toeneemt”

Er bestaan 2 vormen van bekrachtiging, namelijk positieve en negatieve bekrachtiging.

Omdat we bij PuppyStar voornamelijk gebruik maken van positieve bekrachtiging leggen we hierover wat meer uit. Als je geïnteresseerd bent in andere operante beïnvloedingstechnieken dan kan je er hier wat meer over vinden.

Definitie positieve bekrachtiging

“Het toedienen van een prikkel waardoor gedrag in frequentie toeneemt”

Het betreft hier vaak een voor het dier aangename prikkel zoals brokjes geven, een speelgoedje, een aai over de bol enz. als beloning. Een dergelijke prikkel noem je de positieve bekrachtiger (positive reinforcer)

Soorten bekrachtigers

Er zijn twee groepen bekrachtigers.

  1. Primaire bekrachtiger.
    Een primaire bekrachtiger is een beloning die voldoet aan de eerste levensbehoefte en die wordt gebruikt om gedrag te laten toenemen.
    Voedsel is een belangrijke primaire bekrachtiger. Bij puppy’s werkt een primaire bekrachtiger vaak het beste.
  2. Secundaire bekrachtiger.
    Een secundaire bekrachtiger is een prikkel die, door herhaalde koppeling aan een primaire bekrachtiger, functie heeft gekregen. Het is dus eigenlijk een geconditioneerde bekrachtiger.
    Voorbeelden zijn ‘goed zo, braaf’, belonen met een balspelletje en dergelijke. Er wordt wel gezegd dat een clicker een secundaire bekrachtiger is maar daar valt over te discussiëren.

Krachtigste manier van leren

Het is wetenschappelijk bewezen dat vrijwillig leren de krachtigste manier is om dieren dingen te leren. Wij mensen zijn erg geneigd te letten op allerlei dingen die een hond niet mag doen. Maar het is eigenlijk veel belangrijker te letten op dingen die de hond wél mag doen en die je, als je bezig bent met trainen of opvoeden van de hond, lekker kunt belonen. Als je dat maar veel doet dan leert de hond welk gedrag een beloning oplevert en dan zal hij dat gedrag gaan herhalen.

Samenvatting

Operante conditionering is leren door het effect wat gedrag geeft.

Er is nog een andere manier van conditioneren namelijk klassieke conditionering. Klassieke conditionering is, heel globaal gezegd, het leggen van een associatie tussen twee prikkels. Een neutrale prikkel is niet langer neutraal maar krijgt betekenis.

Lees hier meer over de begrippen uit de operante conditionering en hier meer over klassieke conditionering.

Hieronder een flimpje over het experiment met de rat van Skinner.